Menadżer logowania LightDM

Istnieje kilka sposobów na to, by uruchomić sesję graficzną Xserver'a. W przypadku, gdy nie wykorzystujemy zaawansowanych środowisk graficznych, zwykle korzystamy z polecenia startx wydawanego zaraz po zalogowaniu się na konsolę TTY. Niemniej jednak, nawet w tych najprostszych środowiskach graficznych możemy pokusić się o instalację lekkiego menadżera okien, tak by nie musieć konfigurować samodzielnie szeregu opcji sesji. Menadżery logowania (display managers) mają na celu zrobienie dokładnie tego samego co pliki ~/.xinitrc i ~/.xserverrc , z tym, że w nieco bardziej przyjaznej dla użytkownika formie. W tym wpisie przyjrzymy się nieco dokładniej menadżerowi LightDM. Zostanie także omówiony sposób blokowania aktywnej sesji Xserver'a bez potrzeby jej zamykania przy pomocy narzędzia light-locker.

Wiele menadżerów logowania w jednym systemie

W systemie możemy posiadać wiele różnych menadżerów logowania, choć zalecana jest instalacja jedynie tego, z którego korzystamy. Jeśli chodzi zaś o pakiety potrzebne do instalacji menadżera LightDM i narzędzia light-locker , to musimy doinstalować te poniższe:

# aptitude install lightdm lightdm-gtk-greeter lightdm-gtk-greeter-settings light-locker \
desktop-base accountsservice

Każde większe środowisko graficzne zwykle dostarcza swój własny menadżer logowania. Jest więc zatem bardzo prawdopodobne, że w systemie mamy więcej niż jeden taki menadżer. Jeśli tak jest w istocie i chcemy korzystać z LightDM, to możemy ustawić go jako domyślny za pomocą tego poniższego polecenia:

# update-alternatives --config lightdm

W tych lżejszych środowiskach nie będziemy mieli takiego problemu.

Konfiguracja LightDM

Konfiguracja LightDM sprowadza się do edycji kilku plików, które są zlokalizowane w katalogu /etc/lightdm/ . Oczywiście, domyślna konfiguracja jest w miarę optymalna i nie musimy nic dostosowywać. Jeśli jednak chcemy dokonać kilku zmian, to musimy wiedzieć, że osobno się konfiguruje wygląd tego menadżera logowania (tzw. greeter) i osobno sam menadżer logowania.

Jest wiele greeter'ów, które możemy sobie wgrać i każdy z nich ma innych plik konfiguracyjny. W tym przypadku zainstalowaliśmy pakiet lightdm-gtk-greeter i konfiguracja tego greeter'a jest ulokowana w pliku lightdm-gtk-greeter.conf , poniżej przykład:

[greeter]
background=/usr/share/images/desktop-base/login-background.svg
theme-name=Adwaita
icon-theme-name=matefaenzadark
font-name=Sans 9
xft-antialias=true
xft-dpi=96
xft-hintstyle=hintfull
xft-rgba=none
indicators=~host;~spacer;~clock;~spacer;~language;~session;~power
clock-format=%Y-%m-%d %T
#keyboard=
#reader=
position=100 100
screensaver-timeout=10

Jak widzimy, mamy całkiem niezłe pole manewru. Możemy ustawić tapetę przy pomocy parametru background . Możemy także dostosować motyw jak i style ikonek przy pomocy theme-name i icon-theme-name . Mamy także możliwość określenia kroju i wielkości czcionki w font-name . Z kolei opcje xft-* odpowiadają za poprawę jakości czcionek. Jeśli są one niejasne, to w tym wpisie została opisana konfiguracja czcionek i wyżej użyte terminy zostały dokładnie wyjaśnione. Dalej mamy format zegara ( clock-format ), który możemy sobie dostosować wedle własnego upodobania. Potrzebne zaś parametry można odczytać z date --help . W tym przypadku zegar ma postać 2016-01-08 16:45:55 . Parametr position odpowiada za umieszczenie okienka logowania w konkretnym miejscu na ekranie. Natomiast screensaver-timeout wyłączy ekran po 10 sekundach nieaktywności.

Oczywiście nie musimy ręcznie konfigurować greeter'a. Możemy zdać się na graficzne narzędzie lightdm-gtk-greeter-settings , które jest w stanie ustawić praktycznie wszystkie wyszczególnione wyżej opcje:

Jeśli chodzi zaś o konfigurację samego menadżera logowania, to jest ona bardziej skomplikowana. Dlatego też plik lightdm.conf jest nieco rozbudowany. Poniżej przykład konfiguracji:

[LightDM]
greeter-user=lightdm
minimum-display-number=0
minimum-vt=7
logind-check-graphical=true
log-directory=/var/log/lightdm
run-directory=/var/run/lightdm
cache-directory=/var/cache/lightdm

[Seat:*]
greeter-session=lightdm-gtk-greeter
greeter-hide-users=false
greeter-allow-guest=false
greeter-show-manual-login=true
greeter-show-remote-login=true
user-session=openbox
allow-user-switching=true
allow-guest=false
autologin-guest=false
autologin-user-timeout=0
autologin-in-background=false
#xserver-command=X -listen tcp -auth "$HOME/.Xauthority"
#xserver-allow-tcp=true

[XDMCPServer]

[VNCServer]

To w tym pliku jesteśmy w stanie dostosować szereg aspektów pracy samego Xserver'a, wliczając w to opcje procesu X . Wyżej mamy wyłączone autologowanie użytkowników przy starcie systemu oraz nie zezwalamy na zalogowanie się gościom, czyli by skorzystać z tego systemu, trzeba się świadomie zalogować podając login i hasło. W parametrze greeter-session podajemy nazwę wykorzystywanego greeter'a. Jeśli chodzi zaś o minimum-vt , to określa on, na której konsoli TTY zaczynać podnosić sesje Xserver'a. Z reguły 1-6 są tekstowe, a graficzne zaczynają się od 7. Mamy także opcję minimum-display-number , która odpowiada za minimalny numer jaki może zostać przypisany sesji graficznej (widoczny w zmiennej $DISPLAY ). Dalej mamy już tylko greeter-user , który odpowiada za uruchomienie greeter'a na prawach innego użytkownika niż root.

W konfiguracji LightDM mamy także szereg innych wykomentowanych wpisów i w takim wypadku są dobierane wartości domyślne. Wyżej przytoczyłem dwa z nich, które są w stanie skonfigurować jedną z bardziej przydanych cech Xserver'a. Chodzi oczywiście o edycję parametrów procesu X i umożliwienie nawiązywania połączeń sieciowych.

Mamy także możliwość skonfigurowania samych użytkowników. Chodzi o to, że nie koniecznie chcemy aby wszyscy użytkownicy w systemie mogli logować się i korzystać z sesji graficznej. W tym celu korzystamy z pliku users.conf , poniżej przykład:

[UserList]
minimum-uid=1000
hidden-users=nobody nobody4 noaccess
hidden-shells=/bin/false /usr/sbin/nologin

Ta powyższa konfiguracja zezwala na wyświetlenie na liście użytkowników jedynie tych loginów, które mają ID większe lub równe 1000. Dodatkowo, użytkownicy, którzy mają nazwy nobody , nobody4 i noaccess również się na niej nie pojawią. Odfiltrowane zostaną również wszystkie konta, które mają ustawionego nieprawidłowego shell'a. W taki oto sposób jesteśmy w stanie wyświetlić tylko te konta, które mają prawo się logować do sesji graficznej.

AccountsService

Pewne opcje menadżera LightDM można dostosować za pomocą pakietu accountsservice . W tym przypadku postaramy się go wykorzystać do ustawienia avatara dla konkretnego konta. Teoretycznie powinna być możliwość dokonania tego za pomocą pliku ~/.face lub ~/.face.icon . Nie zawsze jednak ten sposób działa. Natomiast jeśli chodzi o accountsservice , to nie ma tu żadnych problemów.

Tworzymy zatem plik /var/lib/AccountsService/users/morfik , gdzie morfik oznacza nazwę konta, dla którego chcemy ustawić avatar. Do tego pliku dodajemy poniższą treść:

[User]
Language=en_US.UTF-8
XSession=lightdm-xsession
Icon=/var/lib/AccountsService/icons/morfik.icon
SystemAccount=false

Opcje Language określamy na podstawie ustawionych w systemie locale. W XSession definiujemy sesje graficzną, która ma być odpalana dla tego użytkownika. Jeśli nie wiemy jakie sesje mamy do wyboru, to możemy zawsze zajrzeć do katalogu /usr/share/xsessions/ . Dalej mamy Icon , która właśnie odpowiada za avatar. Ostatnia pozycja, tj. SystemAccount określa dane konto jako systemowe, czyli takie, które nie ma możliwości logowania się do sesji graficznej.

Następnie wgrywamy do katalogu /var/lib/AccountsService/icons/ plik o nazwie zdefiniowanej wyżej. Obrazki powinny mieć 96x96 pikseli być w formacie .png .

Większość środowisk graficznych jest w stanie ten proces zautomatyzować w swoich panelach sterowania. Ta powyższa instrukcja jest głównie do środowisk, które są oparte o menadżery okien, np. openbox.

Narzędzie light-locker

Narzędzie light-locker jest w stanie zablokować sesję graficzną, gdy ta jest nieużywana przez jakiś dłuższy czas. Może także zostać zainicjowane przy pomocą skrótu klawiszowego. Domyślny czas, po którym light-locker zostanie uruchomiony jest określona przez DPMS, które są konfigurowane bezpośrednio w opcjach Xserver'a. Ta kwestia była lekko zarysowana we wpisie na temat jak skonfigurować sobie monitor pod linux'em. W dużym skrócie, musimy utworzyć plik 20-monitor.conf w katalogu /etc/X11/xorg.conf.d/ i dodać w nim tę poniższą treść:

Section "ServerLayout"
      Identifier "Main"
      Screen      0 "Screen0"
EndSection

Section "ServerFlags"
      Option "DefaultServerLayout" "Main"
      Option "BlankTime" "10"
      Option "StandbyTime" "10"
      Option "SuspendTime" "10"
      Option "OffTime" "10"
EndSection

Czasy są w minutach i całą konfigurację można podejrzeć wydając w terminalu polecenie set -q . Czyli po 10 minutach nieużywania (brak ruchów myszy i wciskania przycisków na klawiaturze), ekran zostanie wyłączony przez Xserver i do tego zablokowany przez light-locker .

W sporej części przypadków, tego typu zachowanie jest jak najbardziej pożądane ale co jeśli oglądamy jakiś film w VLC? Na dobrą sprawę, szereg player'ów video jest w stanie deaktywować tę blokadę na czas odtwarzania filmu i nie musimy się o nic martwić. Problem pojawia się w momencie odtwarzania filmów w przeglądarkach internetowych, np. w serwisie youtube. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by ten materiał przesłać do playera video i w nim go oglądać, ewentualnie korzystać z takich linux'owych wynalazków jak mps-youtube .

Pamiętajmy też, by odpowiednio sobie skonfigurować klawisz SysRq, tak by czasem OOM-Killer nie zdjął przez przypadek blokady sesji Xserver'a.